အမ်ိဳးသား ရင္ ၾကားေစ့ ေရး ဆိ ု ရာ၀ယ္(ခင္မမမ်ိဳး)

ျမန္ မာ့ ႏိ ု င္ ငံ ေရးမွ ာ ေရပန္ းအလြန္ စားခဲ့ တဲ့ စကားလံ ု းေလးေတြ ရွ ိ ပါတယ္ ။ နယ္ ခ်ဲ႕ေခတ္ က ေရပန္ းစားခဲ့ တဲ့ လံ ု း၀ လြတ္ လပ္ ေရး၊ ဖဒရယ္ ျပည္ ေထာင္ စု အေရး၊ ဒိ ု င္ ယာေလာ့ ခ္ ၊ အမ်ိ ဳးသားရင္ ၾကားေစ့ ေရး (၀ါ) အမ်ိ ဳးသားျပန္ လည္ သင္ ့ ျမတ္ ေရး (National Reconciliation) စတဲ့ စကားလံ ု းေလးေတြပါ။ နယ္ ခ်ဲ႕ခတ္ ၊ လြတ္ လပ္ ေရးရျပီ း ေခတ္ ေတြက စကားလံ ု းေလးေတြကေတာ့ အခ်ိ န္ အခါ၊ အေျခအေနနဲ႕ ေလ်ာ္ ညီ စြာ ထြက္ ေပၚလာခဲ့ တဲ့ စကားလံ ု းေလးေတြပါ။ စစ္ အာဏာရွ င္ ေခတ္ ေရာက္ ေတာ့ ထြက္ ေပၚလာတဲ့ စကားလံ ု းေတြက စကားလံ ု းအေနနဲ႕ဆိ ု ရင္ အလြန္ တန္ ဖိ ု းရွ ိ ေပမယ္ ့ အခ်ိ န္ အခါ၊ အေျခအေနနဲ႕ မေလ်ာ္ ညီ ပဲ ထြက္ ေပၚလာတဲ့ စကားလံ ု းေတြ ျဖစ္ လာပါေတာ့ တယ္ ။ အခု ဒီ ေဆာင္ းပါးမွ ာ လတ္ တေလာေရပန္ းစားေနတဲ့ အမ်ိ ဳးသားရင္ ၾကားေစ့ ေရး စကားလံ ု းနဲ႕ ပတ္ သက္ တဲ့ အေျခခံ သေဘာတရားနဲ႕ စကားလံ ု းအသံ ု းျပဳရတဲ့ အေျခအေန၊ အခ်ိ န္ အခါကိ ု တင္ ျပလိ ု ပါတယ္ ။ အမ်ိ ဳးသားရင္ ၾကားေစ့ ေရးအမ်ိ ဳးသားရင္ ၾကားေစ့ ေရးဆိ ု တာ ေရရွ ည္ ခံ ျငိ မ္ းခ်မ္ းေရးတည္ ေဆာက္ မွ ဳ အတြက္ အလြန္ အေရးၾကီ းတဲ့ သေဘာတရားတခု ျဖစ္ ပါတယ္ ။ ႏိ ု င္ ငံ တႏိ ု င္ ငံ က ျပည္ သူ လူ ထု ၊ အစိ ု းရ၊ တပ္ မေတာ္ ၊ လူ မ်ိ ဳးစု ေတြ အခ်င္ းခ်င္ း အၾကားမွ ာ ပဋိ ပကၡ ေတြ ျဖစ္ ပြားလာတဲ့ အခါ အၾကမ္ းဖက္ မွ ဳ၊ တရားမွ ်တမွ ဳကင္ းမဲ့ တဲ့ လု ပ္ ရပ္ ေတြ ေပၚထြက္ လာတတ္ ပါတယ္ ။ အင္ အားၾကီ းသူ က အင္ အားနည္ းသူ ကိ ု အႏိ ု င္ က်င္ ့ ႏွ ိ ပ္ စက္ သတ္ ျဖတ္ မွ ဳေတြ ျဖစ္ ပြားလာပါတယ္ ။ ဒီ လိ ု နဲ႕ ပဋိ ပကၡ ေတြေျပလည္ လာျပီ းတဲ့ အခါ ပဋိ ပကၡ ျဖစ္ ပြားခဲ့ တဲ့ ျပည္ သူ နဲ႕ တပ္ မေတာ္ အၾကား၊ လူ မ်ိ ဳးစု အခ်င္ းခ်င္ းေတြအၾကားမွ ာ တဦ းနဲ႕တဦ းတည္ ရွ ိ မွ ဳနဲ႕ ရပ္ တည္ မွ ဳကိ ု အျပန္ အလွ န္ အသိ အမွ တ္ ျပဳျခင္ း၊ တဦ းနဲ႕တဦ းရဲ႕ ကြဲျပားျခားနားမွ ဳေတြ၊ အက်ိ ဳးစီ းပြားေတြ၊ တန္ ဖိ ု းထားမွ ဳေတြကိ ု အျပန္ အလွ န္ ေလးစားျခင္ းစတဲ့ ေတြ႕ဆံ ု ေဆြးေႏြးမွ ဳေတြ ျပဳလု ပ္ ရပါတယ္ ။ ဒီ လိ ု ေတြ႕ဆံ ု ေဆြးေႏြးမွ ဳေတြဟာ ပဋိ ပကၡ ေပၚမွ ာ မူ တည္ ျပီ း ေရတိ ု ၊ ေရရွ ည္ အခ်ိ န္ အတိ ု င္ းအတာ တခု ၾကာတတ္ ပါတယ္ ။ ဒီ လိ ု ေတြ႕ဆံ ု ေဆြးေႏြးမွ ဳေတြျပဳလု ပ္ တဲ့ ျဖစ္ စဥ္ ကိ ု အမ်ိ ဳးသားရင္ ၾကားေစ့ ေရးျဖစ္ စဥ္ အျဖစ္ ေခၚဆိ ု ပါတယ္ႏိ ု င္ ငံ ေရးအၾကမ္ းဖက္ မွ ဳရဲ႕ စိ တ္ ပိ ု င္ းဆိ ု င္ ရာေနာက္ ဆက္ တြဲျပႆနာေတြကိ ု ေလ့ လာခဲ့ တဲ့ ပညာရွ င္ Montville ဆိ ု သူ က ႏိ ု င္ ငံ ေရးပဋိ ပကၡ ေတြအၾကားမွ ာ အၾကမ္ းဖက္ မွ ဳခံ ထားရသူ မ်ားဟာ ေနာင္ မွ ာ ဒီ လိ ု အၾကမ္ းဖက္ မွ ဳေတြ ထပ္ မံ ျဖစ္ ပြားလာမွ ာကိ ု ေၾကာက္ ႐ြံ ႕စိ တ္ ေတြ ႐ွ ိ ေနတတ္ ျပီ း၊ ဒီ ိ လိ ု ေၾကာက္ ႐ြံ ႕စိ တ္ ေတြဟာ သူ တိ ု ႕အေပၚ အၾကမ္ းဖက္ ခဲ့ သူ ေတြအေပၚ ယံ ု ၾကည္ မွ ဳကိ ု ေလ်ာ့ နည္ းေစတတ္ တယ္ လိ ု ႕ ဆိ ု ထားပါတယ္ ။ ဒီ လိ ု ယံ ု ၾကည္ မွ ဳ ေလ်ာ့ နည္ းေနတာာနဲ႕အမွ ် စစ္ မွ န္ တဲ့ ပူ းေပါင္ းေဆာင္ ႐ြက္ မွ ဳနဲ႕ တိ ု င္ ပင္ ညွ ိ ႏွ ိ ဳင္ းမွ ဳေတြ ႐ွ ိ လာမွ ာ မဟု တ္ ပါဘူ း။ ဒီ အခါမွ ာ ႏိ ု င္ ငံ တႏိ ု င္ ရဲ႕ တည္ ေဆာက္ မွ ဳျဖစ္ စဥ္ ကိ ု ထိ ခိ ု က္ ေစႏိ ု င္ ပါေတာ့ တယ္ ။ ဖိ ႏွ ိ ပ္ သူ ေတြနဲ႕ ဖိ ႏွ ိ ပ္ ခံ ရသူ ေတြအၾကားမွ ာ စစ္ မွ န္ တဲ့ နားလည္ ခြင္ ့ လႊ တ္ မွ ဳျဖစ္ ေပၚလာေရးမွ ာ အဆင္ ့ သံ ု းဆင္ ့ ရွ ိ ပါတယ္ ။ ပထမအဆင္ ့ ကေတာ့ အသိ ေပးျခင္ းအဆင္ ့ (acknowledgment) ျဖစ္ ပါတယ္ ။ ဒီ အဆင္ ့ မွ ာ ဖိ ႏိ ွ ပ္ ခဲ့ တဲ့ အာဏာရွ င္ ေတြဟာ သူ တိ ု ႕ဘာေတြလု ပ္ ခဲ့ လဲဆိ ု တာကိ ု အမ်ားျပည္ သူ ကိ ု အသိ ေပးမွ ဳေတြ ျပဳလု ပ္ ရပါတယ္ ။ အမွ န္ တရားကိ ု ေဖာ္ ထု တ္ ေျပာၾကားျပီ း၊ ေနာင္ အခ်ိ န္ မွ ာ ဒီ လိ ု မျဖစ္ ေစရဘူ းဆိ ု တဲ့ အသိ ကိ ု လူ အမ်ားယံ ု ၾကည္ လာေအာင္ အသိ ေပးရပါတယ္ ။ ေနာက္ တခ်က္ ကေတာ့ contrition အဆင္ ့ ျဖစ္ ပါတယ္ ။ ဒီ အဆင္ ့ မွ ာ ဖိ ႏွ ိ ပ္ ခ်ဳပ္ ခ်ယ္ သူ အာဏာရွ င္ ေတြဟာ အတိ တ္ ကျဖစ္ ရပ္ ေတြအတြက္ တာ၀န္ ယူ တာ၊ ေနာင္ တရမွ ဳကိ ု ထု တ္ ေဖာ္ ေျပာၾကားတာနဲ႕ ခြင္ ့ လႊ တ္ ဖိ ု ႕ တိ ု က္ ႐ိ ု က္ ေတာင္ းပန္ မွ ဳေတြ ျပဳလု ပ္ ရပါတယ္ ။ ဒီ အဆင္ ့ မွ ာ ႐ိ ု းသားမွ ဳဟာ အေရးၾကီ းဆံ ု းျဖစ္ ပါတယ္ ။ တတိ ယအဆင္ ့ ကေတာ့ ခြင္ ့ လြတ္ ျခင္ းအဆင္ ့ (forgiveness) ျဖစ္ ပါတယ္ ။ ဒီ အဆင္ ့ ကေတာ့ ဖိ ႏွ ိ ပ္ ခံ ခဲ့ ရသူ မ်ားက အတိ တ္ က နာက်ည္ းခ်က္ မ်ားကိ ု သင္ ပု န္ းေခ်ျပီ း နားလည္ ခြင္ ့ လႊ တ္ ေပးတာျဖစ္ ပါတယ္ ။ ဒီ အတြက္ အခ်ိ န္ အတိ ု င္ းအတာတခု ၾကာျမင္ ့ တတ္ ပါတယ္ ။ ပထမအဆင္ ့ ႏွ စ္ ဆင္ ့ မွ ာ ဖိ ႏွ ိ ပ္ သူ ေတြဘက္ က ဘယ္ ေလာက္ အတိ ု င္ းအတာအထိ ႐ိ ု းသားစြာျပင္ ဆင္ ခဲ့ လဲ ဆိ ု တာေပၚမွ ာ အဓိ က မူ တည္ ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင္ ့ လဲ မွ န္ ကန္ တဲ့ နားလည္ ခြင္ ့ လႊ တ္ လက္ ခံ မွ ဳေတြ ျဖစ္ လာဖိ ု ႕ အမ်ိ ဳးသားရင္ ၾကားေစ့ ေရးျဖစ္ စဥ္ (national reconciliation process) ဆိ ု တာ လိ ု အပ္ လာတာ ျဖစ္ ပါတယ္ ။ ဒါမွ လဲ အနာဂတ္ တိ ု င္ းျပည္ တည္ ေဆာက္ မွ ဳကိ ု အ႐ွ ိ န္ အဟု န္ နဲ႕ တိ ု းတက္ ေအာင္ လက္ တြဲတည္ ေဆာက္ ႏိ ု င္ မွ ာျဖစ္ ပါတယ္ ။ လူ ႏွ စ္ ေယာက္ အိ မ္ ေထာင္ ျပဳမွ ဳမွ ာေတာင္ အိ မ္ ေထာင္ ဘက္ တဦ းဆီ မွ ာ သံ သယေတြ၊ မယံ ု ၾကည္ မွ ဳေတြ၊ အႏိ ု င္ က်င္ ့ ေစာ္ ကားမွ ဳေတြ ရွ ိ ေနမယ္ ဆိ ု ရင္ ဒီ အိ မ္ ေထာင္ ဟာ ျပိ ဳလဲျခင္ းျဖစ္ ရင္ ျဖစ္ ၊ မျဖစ္ ရင္ လဲ သာယာျငိ မ္ းခ်မ္ းမွ ဳ ရွ ိ ႏိ ု င္ မွ ာ မဟု တ္ ပါဘူ း။ အျပန္ အလွ န္ ေလးစားမွ ဳ၊ ယံ ု ၾကည္ မွ ဳ၊ ညွ ိ ႏွ ိ ဳင္ း ေဆာင္ ရြက္ မွ ဳေတြအေပၚမွ ာ အေျခတည္ မွ ာ မိ သားစု ရဲ႕ အနာဂတ္ ဘ၀ကိ ု ေကာင္ းေကာင္ းမြန္ေပ်ာ္ ေပ်ာ္ ရႊ င္ ရႊ င္ လက္ တြဲတည္ ေဆာက္ လိ ု ႕ ရႏိ ု င္ ပါတယ္ ။ ႏိ ု င္ ငံ တႏိ ု င္ ငံ ရဲ႕ အေျခခံ ယူ နစ္ ေလးတခု ျဖစ္ တဲ့ မိ သားစု ေလးတခု တည္ ေဆာက္ တာမွ ာေတာင္ အျပန္ အလွ န္ ယံ ု ၾကည္ မွ ဳ၊ အျပန္ အလွ န္ ေလးစားမွ ဳ၊ နားလည္ ခြင္ ့ လႊ တ္ မွ ဳဟာ ဒီ ေလာက္ အေရးၾကီ းတယ္ ဆိ ု ရင္ ႏိ ု င္ ငံ တႏိ ု င္ ငံ တည္ ေဆာက္ မွ ဳမွ ာဆိ ု ရင္ မည္ မွ ် အတိ ု င္ းအတာအထိ အေရးၾကီ းမယ္ ဆိ ု တာ ခန္ ႕မွ န္ းလိ ု ႕ရႏိ ု င္ ပါတယ္ ။ ဒီ ေတာ့ ဘယ္ လိ ု အေျခအေနမ်ိ ဳးမွ ာ အမ်ိ ဳးသား ရင္ ၾကားေစ့ ေရးျဖစ္ စဥ္ စတင္ လာမလဲ ဆိ ု တာ ေလ့ လာၾကည္ ့ ရေအာင္ ပါ။အေျခအေနႏွ င္ ့ အခ်ိ န္ အခါအမ်ိ ဳးသားရင္ ၾကားေစ့ ေရးဆိ ု တာ ျဖစ္ ေပၚေနတဲ့ ပဋိ ပကၡ ျဖစ္ စဥ္ နဲ႕ ႏိ ု င္ ငံ ေရးအေျခအေန၊ ႏိ ု င္ ငံ ေရး အခင္ းအက်င္ း အခ်ိ န္ အခါေတြအေပၚမွ ာ မူ တည္ ပါတယ္ ။ ႏိ ု င္ ငံ ေရးအေျခအေန၊ အခ်ိ န္ အခါ ကိ ု မသံ ု းသပ္ ပဲ သေဘာတရားနဲ႕ ျဖစ္ စဥ္ ေတြကိ ု
အသံ ု းျပဳလိ ု ႕ မရပါဘူ း။ ဥပမာ- ဒိ ု င္ ယာေလာ့ ခ္ ဆိ ု တဲ့ စကားလံ ု းကိ ု နမူ နာၾကည္ ့ ႏိ ု င္ ပါတယ္ ။
ဒိ ု င္ ယာေလာ့ ခ္ ဆိ ု တာက ဒီ မိ ု ကေရစီ ျပဳျပင္ ေျပာင္ းလဲမွ ဳအေျခအေနမွ ာဆိ ု ရင္ ကနဦ းဒီ မိ ု ကေရစီ ျပဳျပင္ ေျပာင္ းလဲမွ ဳျဖစ္ စဥ္ (Initial Democratization) အရ ၾကားျဖတ္ အစိ ု းရ ေပၚေပါက္ လာျပီ းမွ ဒီ မိ ု ကေရစီ စနစ္ အျမစ္ တြယ္ ခိ ု င္ မာမွ ဳ (democratic consolidation) ကိ ု အသြင္ ကူ းေျပာင္ းမွ ဳ ကာလ (transition period) မွ ာ ေခၚဆိ ု ရတာျဖစ္ ပါတယ္ ။ ဒီ ၾကားျဖတ္ အစိ ု းရဆိ ု တာမွ ာ အတိ ု က္ အခံ
ဦ းေဆာင္ တဲ့ ၾကားျဖတ္ အစိ ု းရ (opposition-led provisional government) ဒီ မိ ု ကေရစီ အတိ ု က္ အခံ မ်ားနဲ႕ အာဏာရွ င္ ဘက္ မွ ျပဳျပင္ ေျပာင္ းလဲလိ ု သူ မ်ား ပူ းတြဲတည္ ေထာင္ တဲ့ ပါ၀ါရွ ယ္ ယာ ၾကားျဖတ္ အစိ ု းရ (power sharing interim government)၊ အာဏာရွ င္ ဘက္ မွ ဒီ မိ ု ကေရစီ ျပဳျပင္ ေျပာင္ းလဲ
မွဳျပဳလု ပ္ ရန္ ေၾကညာဖြဲ႕စည္ းတဲ့ အိ မ္ ေစာင္ ့ အစိ ု းရ (incumbent-led caretaker government) နဲ႕
ႏိ ု င္ ငံ တကာ ၾကားျဖတ္ အစိ ု းရ (international interim government)ဆိ ု ျပီ း သဏၭ ာန္ ေလးမ်ိ ဳး ရွ ိ ပါတယ္ ။ ဒိ ု င္ ယာေလာ့ ခ္ ဆိ ု တာ ဒီ လိ ု ၾကားျဖတ္ အစိ ု းရ တခု ခု ရွ ိ ျပီ းမွ ေခၚယူ ရတာျဖစ္ ပါတယ္ ။ အဲဒီ မွ ာမွ ေတြ႕ဆံ ု ေဆြးေႏြး အေျဖရွ ာရင္ အမ်ိ ဳးသားရင္ ၾကားေစ့ ေရးကိ ု ပါ တည္ ေဆာက္ ရတာ ျဖစ္ ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ္ ့ တခ်ိ ဳ႕ႏိ ု င္ ငံ ေတြမွ ာက်ေတာ့ ဒီ အေျခအေန၊ အခ်ိ န္ အခါကိ ု သေဘာမေပါက္ ပဲ မု န္ ႕ဆီ ေၾကာ္ က ဘယ္ ေနမွ န္ းမသိ ၊ ႏွ ာခမ္ းနာနဲ႕ တည္ ့ ပါ့ မလား ဆိ ု တဲ့ အျဖစ္ မ်ိ ဳးေတြ ေပၚလာတတ္ ပါတယ္ ။ ၾကားျဖတ္ အစိ ု းရဆိ ု တာ မေပၚေပါက္ ေသးခင္ မွ ာ ဒိ ု င္ ယာေလာ့ ခ္ ကိ ု ေခၚတတ္ ၾကပါတယ္ ။ ရလာဘ္ ကေတာ့ အင္ မတန္ အႏွ စ္ သာရရွေတြ႕ဆံ ု ေဆြးေႏြးအေျဖရွ ာေရး စကားလံ ု းဟာ ထပ္ ခါတလဲလဲ ေျပာစရာေတြျဖစ္ ျပီ း ဆီ သည္ မလက္ သု တ္ ျဖစ္ သြားေတာ့ တာပါပဲ။ အာဏာရွ င္ ဘက္ ကၾကည္ ့ မယ္ ဆိ ု ရင္ လဲ အလြန္ ကိ ု ဟာသေျမာက္ ေစတဲ့ ႏိ ု င္ ငံ ေရးထိ ု းစစ္ ျဖစ္ လာေစပါေတာ့ တယ္ ။ ပမာဆိ ု ရရင္ ရပ္ ကြက္ ထဲေရာက္ လာတဲ့ ဓားကိ ု င္ အမူ းသမားေရွ ႕မွ ာ ရပ္ ကြက္ သူ ၊ ရပ္ ကြက္ သားေတြ ဒူ းေထာက္ ထိ ု င္ ပီ း “ဒိ ု ႕တေတြ ေဆြးေႏြးၾကရေအာင္ ” လိ ု ႕ သြားေျပာေနတာနဲ႕ အတူ တူ ပါပဲ။ အမူ းသမားက လူ စိ တ္ ေပ်ာက္ ေနခ်ိ န္ ျဖစ္ ေနေလေတာ့ ဒီ လိ ု သြားေျပာေနရင္ အားရပါးရ ဇက္ ေတြကိ ု ပိ ု င္ းခ်လိ ု က္ မွ ာ အေသအခ်ာပါ။ အမွ န္ တကယ္ လု ပ္ သင္ ့ တာက လူ အားနဲ႕ အမူ းသမားလက္ က ဓားကိ ု အထိ အခိ ု က္ အနည္ းဆံ ု းနဲ႕ ဘယ္ လိ ု ျပဳတ္ ထြက္ သြားေအာင္ လု ပ္ ရမလဲ ဆိ ု တာကိ ု စဥ္ းစားျပီ း ညီ ညီ ညာညာ လု ပ္ သင္ ့ တာမ်ိ ဳးပါ။ ျပီ းမွ အမူ းသမားကိ ု ေခတၱ ေစာင္ ့ ၾကည္ ့ ထားျပီ း၊ အမူ းေျပမွ ေဆြးေႏြးမွ ဳလု ပ္ ရတာမ်ိ ဳးပါ။ ေဆြးေႏြးႏိ ု င္ ဖိ ု ႕ဆိ ု တာက တဘက္ က ျခိ မ္ းေခ်ာက္ ႏိ ု င္ တဲ့ အေျခအေနကိ ု အရင္ ထိ န္ းခ်ဳပ္ ျပီ းမွ လု ပ္ ရမယ္ ့ အရာသာျဖစ္ ပါတယ္ ။ ဒီ လိ ု မဟု တ္ ပဲ အခ်ိ န္ အခါကိ ု မခ်င္ ့ ခ်ိ န္ တတ္ ပဲ ၾကားျဖတ္ အစိ ု းရကလဲ မေပၚေသး၊ ယု တ္ စြအဆံ ု း အာဏာရွ င္ ေတြဘက္ က ဒီ မိ ု ကေရစီ ျပဳျပင္ ေျပာင္ းလဲမွ ဳလု ပ္ မယ္ ့ အိ မ္ ေစာင္ ့ အစိ ု းရဖြဲ႕မယ္ ဆိ ု တဲ့ အရိ ပ္ အေယာင္ ေလး ေတြေတာင္ မေပၚေသးခင္ မွ ာ ဒီ မိ ု ကေရစီ လွ ဳပ္ ရွ ားမွ ဳကိ ု ဦ းေဆာင္ သူ မ်ားအျဖစ္ ျပည္ သူ လူ ထု က ေရြးခ်ယ္ ထားခဲ့ သူ ေတြ၊ မိ မိ ဘာသာ ဦ းေဆာင္ သူ မ်ားအျဖစ္ တံ ဆိ ပ္ ကပ္ ထားသူ ေတြက ဒိ ု င္ ယာေလာ့ ခ္ ဆိ ု တဲ့ စကားလံ ု းကိ ု သာ တြင္ တြင္ ၾကီ း ခရားေရလႊ တ္ ေျပာလာၾကတဲ့ အခါက်ေတာ့ အာဏာရွ င္ ေတြအတြက္ က ဟားစရာျဖစ္ လာပါတယ္ ။ ဟားလိ ု ႕ေကာင္ းတဲ့ အျပင္ ရန္ သူ ႕လက္ နက္ ၊ ကိ ု ယ္ ့ လက္ နက္ ပါ လု ပ္ လိ ု ႕ရလာပါေသးတယ္ ။ ျပည္ သူ လူ ထု ရဲ႕ လွ ဳပ္ ရွ ားမွ ဳအားေကာင္ းလာရင္ ၊ လူ ထု တိ ု က္ ပြဲေတြ အရွ ိ န္ ရလာရင္ အတိ ု က္ အခံ
ဦ းေဆာင္ တဲ့ ၾကားျဖတ္ အစိ ု းရေပၚလာျပီ း ကနဦ းဒီ မိ ု ကေရစီ ျပဳျပင္ ေျပာင္ းလဲမွ ဳျဖစ္ စဥ္ ျဖစ္ ေပၚသြားတတ္ ပါတယ္ ။ ဒါကိ ု အာဏာရွ င္ ေတြက အလြန္ ေၾကာက္ ပါ တယ္ ။ ဒီ မိ ု ကေရစီ လွ ဳပ္ ရွ ားမွ ဳ အခ်ိ န္ ေတြ ၾကာျမင္ ့ လာရင္ ေတာ့ ဒါကိ ု ေၾကာက္ သူ ေတြက အာဏာရွ င္ ေတြတင္ မဟု တ္ ေတာ့ ပါဘူ း။ မေအာင္ ျမင္ တဲ့ ဒီ မိ ု ကေရစီ တိ ု က္ ပြဲကိ ု ဦ းေဆာင္ ခဲ့ သူ မ်ားထဲက စိ တ္ ထားမမွ န္ သူ ေတြကလဲ သူ တိ ု ႕ရဲ႕ status quo ေပ်ာက္ သြားမွ ာ စိ ု းရိ မ္ လာၾကပါတယ္ ။ အဲဒီ မွ ာတင္ အာဏာရွ င္ ဘက္ ကလဲ လူ ထု တိ ု က္ ပြဲ အရွ ိ န္ ေကာင္ းလာျပီ း ၾကားျဖတ္ အစိ ု းရဖြဲ႕တဲ့ အဆင္ ့ ထိ မတက္ လွ မ္ းခင္ မွ ာ အျမန္ အဆန္
ျဖိ ဳခြင္ း၊ ရန္ သူ ႕လက္ နက္ ၊ ကိ ု ယ္ ့ လက္ နက္ လု ပ္ ျပီ း ဒိ ု င္ ယာေလာ့ ခ္ လု ပ္ မယ္ ကမ္ းလွ မ္ းေတာ့ တာပါပဲ။ ဒါကိ ု status quo ေပ်ာက္ မွ ာ စိ ု းရိ မ္ သူ ေတြကလဲ အလ်င္ အျမန္ လက္ ခံ ေတာ့ တာပါပဲ။ႏိ ု င္ ငံ တကာအဖြဲ႕အစည္ းေတြကလဲ ဒီ လိ ု အေျခအေနမ်ိ ဳးေတြကိ ု ေထာက္ ခံ ပါတယ္ ။ ဘာေၾကာင္ ့ လဲဆိ ု ေတာ့ သူ တိ ု ႕ ေခါင္ းေပၚက်ေနတဲ့ ၀န္ ထု ပ္ ၀န္ ပိ ု းတခု က်သြားလိ ု ႕ပါပဲ။ ေနာက္ ဆံ ု းေတာ့ ၾကားျဖတ္ အစိ ု းရ (သိ ု ႕) အိ မ္ ေစာင္ ့ အစိ ု းရ တခု ေပၚလာျပီ းမွ ထြက္ ေပၚလာရမယ္ ့ ဒိ ု င္ ယာေလာ့ ခ္ ဆိ ု တာကလဲ သီ းခ်ိ န္ တန္ သီ း၊ ပြင္ ့ ခ်ိ န္ တိ ု င္ ပြင္ ့ ရမွ ာ မဟု တ္ ပဲ အတင္ းသီ းခိ ု င္ းေနသလိ ု ျဖစ္ တဲ့ အတြက္ အသီ းက မသီ းပဲ political deadlock ျဖစ္ သြားေတာ့ တာပါပဲ။ အဲဒီ လိ ု ေရွ ႕မတိ ု း၊ ေနာက္
မဆု တ္ ျဖစ္ လာတဲ့ အခါက်ေတာ့ ျပည္ သူ လူ ထု ကလဲ သူ တိ ု ႕ကိ ု ယ္ တိ ု င္ ေရြးခ်ယ္ ေပးခဲ့ တဲ့ ႏိ ု င္ ငံ ေရးဦ းေဆာင္ သူ ေတြ၊ မိ မိ ဘာသာဦ းေဆာင္ တံ ဆိ ပ္ ကပ္ ထားသူ ေတြကိ ု စိ တ္ ပ်က္ လာပါတယ္ ။ ယံ ု ၾကည္ မွ ဳမဲ့ လာပါတယ္ ။ ႏိ ု င္ ငံ ေရးလု ပ္ ေနသူ ေတြအၾကားမွ ာလဲ အျမင္ ေတြကြဲလာပါတယ္ ။ ေဘးထြက္ ထိ ု င္ ေနသူ ေတြ မ်ားလာပါတယ္ ။ မ်ိ ဳးဆက္ သစ္ ေတြကလဲ မ်ိ ဳးဆက္ ေဟာင္ းေတြကိ ု အထင္ ေသးလာပါတယ္ ။ ပူ းေပါင္ းေဆာင္ ရြက္ မွ ဳ အားနည္ းလာၾကပါတယ္ ။ အဲဒီ မွ ာတင္ လူ ထု နဲ႕ ဒီ မိ ု ကေရစီ တိ ု က္ ပြဲနဲ႕ တသားတည္ းျဖစ္ မွ ဳနဲ႕ မ်ိ ဳးဆက္ သစ္ မ်ိ ဳးဆက္ ေဟာင္ းအၾကား၊ ႏိ ု င္ ငံ ေရးတက္ ၾကြလွ ု ပ္
ရွ ားသူ မ်ားအၾကားမွ ာ ပူ းေပါင္ းေဆာင္ ရြက္ မွ ဳ ေလ်ာ့ က်သြား ပါေတာ့ တယ္ ။ အေျဖကေတာ့ အာဏာရွ င္ သက္ ဆိ ု းရွ ည္ သြားေစတာပါပဲ။ အာဏာရွ င္ ေတြ စိ တ္ တိ ု င္ းက် လု ပ္ ခ်င္ ရာ လု ပ္ လိ ု ႕ ရသြားေစေတာ့ တာပါပဲ။ အခု ဆက္ လက္ ျပီ း အမ်ိ ဳးသားရင္ ၾကားေစ့ ေရး ျဖစ္ စဥ္ စတင္ တဲ့ အေျခအေနနဲ႕ အခ်ိ န္ အခါကိ ု တင္ ျပလိ ု ပါတယ္ ။ ရင္ ၾကားေစ့ ေရး (၀ါ) ျပန္ လည္ သင္ ့ ျမတ္ ေရးလု ပ္ ရတယ္ ဆိ ု တာက ပဋိ ပကၡ ရွ ိ ေနလိ ု ႕ ျပဳလု ပ္ ရတာ ျဖစ္ ပါတယ္ ။ ပဋိ ပကၡ ရွ ိ ေနရင္ တခ်ိ န္ မွ ာ ျပန္ လည္ သင္ ့ ျမတ္ ေရးလု ပ္ ရတယ္ ဆိ ု တာကေတာ့ ထု ပ္ ဆီ းတိ ု းရင္ း၊ ေဘာလံ ု းကန္ ရင္ း ရန္ ျဖစ္ ဖူ းတဲ့ ကေလးကအစ နားလည္ ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင္ ့ အမ်ိ ဳးသားရင္ ၾကားေစ့ ေရးျဖစ္ စဥ္ မည္ ၍မည္ မွ ် အေရးၾကီ းတယ္ ဆိ ု တာကိ ု ေရၾကီ းခြင္ က်ယ္ ျငင္ းခု န္ ေဆြးေႏြးေနၾကစရာ၊ အစည္ းအေ၀းပြဲေတြက်င္ းပျပီ းရွ င္ းျပေနစရာ မလိ ု အပ္ လွ ပါ။ ဘယ္ လိ ု အခ်ိ န္ မွ ာ အမ်ိ ဳးသားရင္ ၾကားေစ့ ေရးျဖစ္ စဥ္ ေပၚထြက္ ေအာင္ ျပဳလု ပ္ ႏိ ု င္ သလဲဆိ ု တာကသာ ပိ ု ျပီ း အေရးၾကီ းတဲ့ ကိ စၥ ရပ္ ျဖစ္ ပါတယ္ ။ အမ်ိ ဳးသားရင္ ၾကားေစ့ ေရးဆိ ု တာ ပဋိ ပကၡ ျဖစ္ ပြားမွ ဳ အဆင္ ့ ဆင္ ့ ရဲ႕ Peace and Reconciliation stage မွ ာ ေပၚထြက္ ရတာ ျဖစ္ ပါတယ္ ။ ဒါနဲ႕ ပတ္ သက္ ျပီ း ပဋိ ပကၡ ျဖစ္ ပြားမွ ဳအဆင္ ့ ဆင္ ့ ကိ ု ၾကည္ ့ ၾကရေအာင္ႏိ ု င္ ငံ တခု အတြင္ းမွ ာ ျဖစ္ ေပၚတဲ့ ပဋိ ပကၡ (Intrastate conflict) အမ်ိ ဳးအစားမွ ာပဲျဖစ္ ျဖစ္ ၊ ႏိ ု င္ ငံ အခ်င္ းခ်င္ းအၾကားမွ ာ ျဖစ္ ေပၚတဲ့ ပဋိ ပကၡ (Interstate conflict) မွ ာပဲျဖစ္ ျဖစ္ ေလ့ လာသူ ပညာရွ င္ မ်ား၊ မူ ၀ါဒခ်မွ တ္ သူ မ်ား စတင္ ျပဳလု ပ္ ရတာကေတာ့ ပဋိ ပကၡ အေျခအေန၊ အဆင္ ့ ကိ ု ဆန္ းစစ္ ရတာျဖစ္ ပါတယ္ ။ ဆန္ းစစ္ မွ ဳ နည္ းလမ္ းအမ်ိ ဳးမ်ိ ဳးကြဲျပားမွ ု ရွ ိ ေပမယ္ ့ အထက္ မွ ာ ေဖာ္ ျပထားတဲ့ ပံ ု ထဲက ပဋိ ပကၡ အဆင္ ့ ဆင္ ့ ကိ ု ပညာရွ င္ အမ်ားစု က အသံ ု းျပဳေလ့ ရွ ိ ပါတယ္ ။ ႏိ ု င္ ငံ ေတြအၾကား(သိ ု ႕မဟု တ္ ) ႏိ ု င္ ငံ တြင္ းမွ ာ မွ ီ တင္ းေနထိ ု င္ ၾကတဲ့ လူ မ်ိ ဳးစု ေတြအၾကား (သိ ု ႕မဟု တ္ ) ႏိ ု င္ ငံ ေတာ္ ရဲ႕ အစိ ု းရနဲ႕ ျပည္ သူ လူ ထု အၾကားမွ ာ ကြဲျပားျခားနားတဲ့ တန္ ဖိ ု းထားမွ ဳေတြ၊ လိ ု အပ္ ခ်က္ ေတြနဲ႕ အက်ိ ဳးစီ းပြားေတြ ရွ ိ ပါတယ္ ။ ဒီ လိ ု ကြဲျပားျခားနားမွ ဳေတြဟာ ရံ ဖန္ ရံ ခါမွ ာ ပဋိ ပကၡ ျဖစ္ ေစႏိ ု င္ တဲ့ အေၾကာင္ းတရားေတြ ျဖစ္ လာတတ္ ပါတယ္ ။ ဒီ အဆင္ ့ ကိ ု Latent stage လိ ု ႕ ေခၚဆိ ု ေလ့ ရွ ိ ပါတယ္ ။ ဒီ အဆင္ ့ ကေန ေရွ ႕ဆက္ ျပီ းျဖစ္ လာတဲ့ triggering event တခု ဟာ ပဋိ ပကၡ ကိ ု ေဖာက္ ခြဲပစ္ လိ ု က္ ႏိ ု င္ ပါတယ္ ။ ဥပမာဆိ ု ရရင္ ၁၉၆၈ ခု ႏွ စ္ မွ ာ အိ ု င္ ယာလန္ ေျမာက္ ပိ ု င္ းက ကက္ သလစ္ ဘာသာ၀င္ လူ နည္ းစု ဟာ ႏိ ု င္ ငံ သားဆိ ု င္ ရာ အခြင္ ့ အေရးေတာင္ းဆိ ု မွ ဳေတြကိ ု အၾကမ္ းမဖက္ ဆႏၵ ျပတဲ့ နည္ းနဲ႕ ျပဳလု ပ္ ခဲ့ ၾကပါတယ္ ။ ဒီ ဆႏၵ ျပပြဲကိ ု လူ မ်ားစု ပရိ ု တက္ စတင္ ့ ဘာသာ၀င္ ေတြက ထိ န္ းခ်ဳပ္ တဲ့ အစိ ု းရက အင္ အားသံ ု းျဖိ ဳခြင္ းခဲ့ ပါတယ္ ။ အဲဒီ မွ ာတင္ အတိ တ္ က ရွ ိ ခဲ့ ဖူ းတဲ့ စိ တ္ ဒဏ္ ရာအနာတရေတြ ထြက္ ေပၚလာပါတယ္ ။ ျပန္ ေျပာင္ းသတိ ရမွ ု ေတြ ျဖစ္ ပြားလာပါတယ္ ။ ေနာက္ ဆံ ု းမွ ာေတာ့ လြတ္ လပ္ တဲ့ အိ ု င္ ယာလန္ ႏိ ု င္ ငံ တည္ ေဆာက္ ေရး ေတာင္ း
ဆိ ု မွ ဳ တိ ု က္ ပြဲေတြအထိ ၾကီ းက်ယ္ သြားပါေတာ့ တယ္ ။ ဒီ အေျခအေနဟာ conflict emergence အေျခအေနပဲျဖစ္ ပါတယ္ ။ ဒီ အဆင္ ့ မွ ာ လူ အမ်ား ပူ းေပါင္ းပါ၀င္ လာၾကပါတယ္ ။ လူ အမ်ားက ေရြးခ်ယ္ တဲ့ ေခါင္ းေဆာင္ ပဲျဖစ္ ျဖစ္ ၊ တံ ဆိ ပ္ ကပ္ ေခါင္ းေဆာင္ ပဲျဖစ္ ျဖစ္ ေခါင္ းေဆာင္ ေတြ ေပၚထြက္ လာပါတယ္ ။ အဲဒီ ကေနတဆင္ပဋိ ပကၡ ဟာ တစတစနဲ႕ က်ယ္ ျပန္ ႕သြားပါေတာ့ တယ္ ။ အမ်ားက
ပူ းေပါင္ းပါ၀င္ မွ ု ေတြ ရွ ိ လာပါတယ္ ။ ပဋိ ပကၡ ျဖစ္ ၾကတဲ့ ႏွ စ္ ဦ းႏွ စ္ ဘက္ အၾကားက အေပါ့ စား
နည္ းဗ်ဴဟာ (light tactic) ေတြျဖစ္ တဲ့ အျပဳသေဘာေ၀ဖန္ ေဆြးေႏြးျငင္ းခု န္ မွ ဳ၊ ကတိ က၀တ္ ျပဳမွ ဳေတြကေန အျပင္ းစားနည္ းဗ်ဴဟာ (Heavy tactic) ေတြျဖစ္ တဲ့ ျခိ မ္ းေခ်ာက္ မွ ဳ၊ ပါ၀ါကစားမွ ဳနဲ႕
အၾကမ္ းဖက္ မွ ဳေတြ ျဖစ္ လာပါတယ္ ။ ပဋိ ပကၡ အ႐ြယ္ အစားၾကီ းလာပါတယ္ ။ အျဖစ္ အပ်က္ တခု တည္ းကိ ု အာရံ ု စိ ု က္ မွ ဳကေန ကိ စၥ ရပ္ ေတြပိ ု မ်ားလာတယ္ ။ ပါ၀င္ တဲ့ ဘက္ ႏွ စ္ ဘက္ မွ ာ ညွ ိ ႏွ ိ ဳင္ းဖိ ု ႕ အဆင္ ့ မဟု တ္ ေတာ့ ပဲ တဘက္ နဲ႕ တဘက္ အႏိ ု င္ ယူ ဖိ ု ႕ အဆင္ ့ ျဖစ္ လာပါတယ္ ။ ဒီ အေျခအေနကိ ု conflict escalation ျဖစ္ လာတဲ့ အဆင္ ့ လိ ု ႕ သတ္ မွ တ္ ၾကပါတယ္ ။ဒီ လိ ု နဲ႕ conflict escalation အဆင္ ့ မွ ာ အခ်ိ န္ ၾကာလာတဲ့ အခါ ႏွ စ္ ဘက္ စလံ ု းက ႏိ ု င္ လဲမႏိ ု င္ ၊ ရွ ံ ဳးလဲ မရွ ံ ဳးတဲ့ အေျခအေနကိ ု ေရာက္ လာပါတယ္ ။ ႏွ စ္ ဘက္ စလံ ု း ေျခကု န္ လက္ ပမ္ းက် လာတဲ့ အေျခအေနမ်ိ ဳးကိ ု ေျပာတာပါ။ ဒါေပမယ္ ့ ႏွ စ္ ဘက္ စလံ ု းကလဲ ရွ ံ ဳးတယ္ လိ ု ႕ လက္ မခံ ႏိ ု င္ ၾကသလိ ု ဘက္ တဘက္ က အရွ ံ ဳးေပးလိ ု က္ တယ္ ဆိ ု တာမ်ိ ဳးလဲ မရွ ိ ပါဘူ း။ အဲဒီ လိ ု အေျခအေနမ်ိ ဳးကိ ု Stalemate အဆင္ ့ လိ ု ႕ သတ္ မွ တ္ ၾကပါတယ္ ။
(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)