အာရပ္ကမၻာမႇ ကဗ်ာဆန္ေသာ ဖီဆန္မႈ

တူနီးရႇားဇာတ္လမ္းပမာက အဆံုးမသတ္ေသး။ စံပယ္ျဖဴဟု ေခၚေသာ ဒီျဖစ္စဥ္သည္ အေျခခံက်ေသာ အေျပာင္းအလဲကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးမည္လား၊ အျပင္ပန္း ျပင္ဆင္မြမ္းမံထားသည့္ ဒံုရင္းထက္ သာ႐ံု ဒီမိုကေရစီ အမည္ခံတစ္ခုကိုပဲ ေမြးဖြားေပးမည္လား၊ တစ္ဦး တစ္ေယာက္ကသာ ခ်ဳပ္ကိုင္သည့္ အာဏာပိုင္ စနစ္သစ္ကိုပဲ ထပ္မံ ေမြးဖြားေပးမည္လား ဆုိျခင္းကေတာ့ မေသခ်ာေသး။ သို႔ေပမဲ့ တူနီရႇား ဂယက္ကေတာ့ အာရပ္ အိမ္နီးခ်င္းေတြထံ ပ်ံ႕ႏႇံ႔သြားခဲ့ၿပီ ျဖစ္သည္။ အီဂ်စ္၊ ေဂ်ာ္ဒန္၊ ယီမင္၊ အယ္လ္ဂ်ီးရီးယား၊ လစ္ဗ်ား၊ ေမာ္႐ူေတးနီးယား၊ ဆူဒန္၊ အိုမန္ စသျဖင့္။ ၿငိမ္သက္ေနေသာ ကန္ေရျပင္ထက္ ခဲတစ္လံုး ပစ္ခ်လုိက္သလို ျဖစ္သည္။ ဂယက္ေတြ၊ ဂယက္ေတြက တစ္ခုမကေတာ့။ သူတုိ႔ဆီမႇာေတာ့ Domino Effect ဟု ရည္ညႊန္းၾကသည္။ တစ္ခုလဲသည္ႏႇင့္ လိုက္လဲၾကသည့္ ဒိုမီႏိုတုံးကေလးေတြလို ျဖစ္သည္။ ေဒသဆိုင္ရာ အဆင့္က ျဖစ္ခဲ့ေသာ တစ္စံုတစ္ရာသည္ ယိုင္နဲ႔ေနေသာ အာရပ္အာဏာပိုင္စနစ္ကို လႈပ္ခတ္သြားေစခဲ့ၿပီး အေျပာင္းအလဲ ဆိုသည္မႇာ အမႇန္တကယ္ရႇိသည့္ ေ၀ါဟာရ ျဖစ္ေၾကာင္း အာရပ္လူငယ္ မ်ဳိးဆက္ကို နားလည္ေစခဲ့သည္။စိတ္အားထက္သန္မႈ အခိုက္အတန္႔ကို ျမင္႐ံုျဖင့္ေတာ့ အာရပ္ကမၻာ တစ္ခုလံုးကို ေျပာင္းလဲသြားမည္ဟုေတာ့ မေမွ်ာ္လင့္ႏုိင္ေသး။ ဘာဆက္ျဖစ္မည္ ဆိုသည္ကို မင္သက္ၿပီး ေငးၾကည့္ေန႐ံုသာ။ တူနီးရႇားျဖစ္စဥ္ကို ထပ္ေက်ာ့ ၾကည့္႐ံုျဖင့္ အာရပ္ကမၻာက မၿငိမ္သက္မႈေတြကို ထပ္တူျပဳစဥ္းစားရန္ေတာ့ မျဖစ္ႏုိင္ေသးေပ။ အာရပ္တုိင္းျပည္တုိင္းသည္ မတူညီေသာ ႏုိင္ငံေရးသမုိင္း၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ကြဲျပားျခားနားေသာ လူဦးေရ၊ ပထ၀ီအေန အထားတုိ႔ကို ပိုင္ဆုိင္ထားသည္။ ပညာတတ္မ်ားျခင္း၊ လူလတ္တန္းစားမ်ားျခင္း၊ ႏုိင္ငံအရြယ္အစားငယ္ျခင္း၊ ဥေရာပႏႇင့္ အဆက္အဆံ ေကာင္းျခင္း၊ ဘ႑ာေရး အက်ပ္အတည္းႏႇင့္ တိုက္႐ိုက္ထိစပ္ေနျခင္း စေသာ စေသာ အေၾကာင္းတရား တို႔က တူနီရႇား၏ အက်ဳိးတရားကို ကြဲျပားေစသည္။ ေနာက္တစ္ခ်က္က အာရပ္အာဏာပိုင္တို႔၏ သင္လြယ္တတ္လြယ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ စိန္ေခၚမႈတုိ႔ႏႇင့္ ရင္ဆုိင္ရာတြင္ အာဏာပိုင္တုိ႔သည္ ရႇင္က်န္ႏုိင္ေရး ႀကိဳးပမ္းႏိုင္စြမ္း ရႇိခဲ့ၾကၿပီး ျဖစ္သည္။ တင္းတင္း က်ပ္က်ပ္ ခ်ဳပ္ကိုင္ခံခဲ့ရေသာ တူနီးရႇားႏႇင့္ မတူသည္က အီဂ်စ္၊ ေဂ်ာ္ဒန္ တုိ႔သည္ ဒီအေျခအေနမ်ဳိးကို ဆယ္စုႏႇစ္ႏႇင့္ခ်ီ အႀကိမ္ႀကိမ္ ၾကံဳခဲ့ဖူးၿပီး ျဖစ္သလို ကိုင္တြယ္ထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္ခဲ့သည္ကလည္း သဘာရင့္ေနၿပီ။ တူနီးရႇား အလြန္ ဆင့္ကဲ့ထြက္ေပၚလာေသာ အီဂ်စ္ျဖစ္စဥ္သည္ ျပင္ပမႇသူတုိ႔အဖို႔ အ့ံဘနန္း ျဖစ္ေသာ္လည္း ပါလက္စတုိင္း ေထာက္ခံမႈ၊ အီရတ္စစ္ပြဲ ဆန္႔က်င္မႈ ဆႏၵျပပြဲမ်ား၊ ကီဖာရာ လႈပ္ရႇားမႈ၊ ဧၿပီ ၆ လႈပ္ရႇားမႈ၊ ေရႇ႕ေနႏႇင့္ တရားသူႀကီးမ်ား ဆႏၵျပမႈ၊ အလုပ္ သမား မၿငိမ္သက္မႈတုိ႔ကို ရင္ဆုိင္ခဲ့ၿပီး ျဖစ္ေသာ အီဂ်စ္အတြက္ေတာ့ အမ်ဳိးအစားအားျဖင့္ မထူး၊ အရြယ္အစားကသာ ေစာင့္ၾကည့္စရာ ျဖစ္သည္။ ဒီအေျခအေနမ်ဳိးသည္ ဆယ္စုႏႇစ္ႏႇင့္ခ်ီ ႐ုန္းကန္ေနရဆဲ ျဖစ္သည့္ အျခား အာရပ္ႏုိင္ငံတုိ႔ အတြက္လည္း ထူးမျခားနား။ ပထမဆံုး ၿပိဳလဲခဲ့သည့္ ဒိုမီႏိုတုံးကေလးေနာက္က ၿပိဳမေယာင္ ဒိုမီႏုိေတြကို ေစာင္းငဲ့ၾကည့္ႏိုင္သည္။ အီဂ်စ္သည္ တူနီးရႇားထက္ ရႇစ္ဆႀကီးသည္။ အာရပ္ကမၻာမႇ ျဖစ္စဥ္ေတြကို သတၲဳခ်ၾကည့္လွ်င္ တူညီသည့္ အခ်က္ေတြကလည္း ရႇိေနသည္။ အဓိကမႇာ ျမင့္တက္လာေသာ ကုန္ေစ်းႏႈန္း၊ အလုပ္လက္မဲ့၊ ဆင္းရဲမြဲေတမႈ၊ ျခစားမႈ၊ လူနည္းစု အလြန္အကြၽံ ေကာင္းစားမႈတုိ႔ ျဖစ္သည္။ ဖိႏိႇပ္မႈကေတာ့ အေထြထူး ေျပာရန္မရႇိ။ မီဒီယာသစ္ဟု သံုးႏႈန္းၾကေသာ အင္တာနက္ လူမႈကြန္ရက္တို႔သည္လည္း ဂယက္ကို ပ်ံ႕ႏႇံ႔ေစျခင္းတြင္ အေရးပါေသာ အခန္းမႇ အသံုးေတာ္ခံခဲ့ၾကသည္။ တူနီးရႇား ျဖစ္စဥ္တြင္ လူလတ္တန္းစားတုိ႔၏ အရပ္ရပ္ မေက်နပ္မႈတုိ႔က အဓိကက်ခဲ့သလို က်န္ႏုိင္ငံမ်ားတြင္လည္း ထုိနည္းတူ။ ပထမဆံုး ၿပိဳလဲခဲ့သည့္ ဒိုမီႏိုတုံးကေလးေနာက္က ၿပိဳမေယာင္ ဒိုမီႏုိေတြကို ေစာင္းငဲ့ၾကည့္ႏိုင္သည္။ အီဂ်စ္သည္ တူနီးရႇားထက္ ရႇစ္ဆႀကီးသည္။ စာတတ္ေျမာက္မႈႏႈန္း ပိုနိမ့္သလုိ ဆယ္စုႏႇစ္သံုးခုျပည့့္ေတာ့မည့္ မူဘာရက္ဘက္မႇာ လက္နက္ကိုင္ တပ္ဖြဲ႔က အားေကာင္းသည္။ အာရပ္ကမၻာ၏ အဆင္းရဲဆံုး ယီမင္မႇာေတာ့ ၃၂ ႏႇစ္ၾကာ သမၼတ ျဖစ္ေနသူ ဆာလက္ရႇိသည္။ လက္နက္ကိုင္တပ္ေတြ အဓိကထားၿပီး လစာေတြတိုးေပးဖုိ႔၊ အေျခခံ စားေသာက္ကုန္ေစ်းေတြ ထိန္းခ်ဳပ္ဖုိ႔ လုပ္ေပးမည္ဟု ကတိျပဳလုိက္ၿပီး ဖိႏႇိပ္မႈေတြ ကို အားေကာင္းေကာင္းႏႇင့္ ဆက္လုပ္ေနဆဲ ျဖစ္သည္။ ၁၉၉၂ ခုႏႇစ္ကတည္းက အေရးေပၚ အေျခအေန ေၾကညာထားေသာ အယ္ဂ်ီးရီးယားကေတာ့ အတန္ငယ္ ပိုလြတ္လပ္သည္။ မီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္ ပိုရႇိသလုိ ပါတီစံုကိုလည္း အတုိင္းအတာတစ္ခုအထိ ခြင့္ျပဳေပးထားသည္။ စံခ်ိန္တင္ ၄၁ ႏႇစ္ႏႇင့္ ကဒါဖီ ကေတာ့ လစ္ဗ်ားကို ပိုင္ပိုင္ႏုိင္ႏုိင္ ခ်ဳပ္ကိုင္ထားႏုိင္သည္။ လူဦးေရ နည္းသလုိ ေရနံႂကြယ္၀မႈ ရႇိေပမဲ့ သူလည္း မၿငိမ္သက္မႈေတြေတာ့ ရင္ဆုိင္ေနရဆဲ ျဖစ္သည္။ ေတာ္၀င္မိသားစုက ခ်ဳပ္ကိုင္ထားေသာ ေဂ်ာ္ဒန္ကေတာ့ ကုန္ေစ်းႏႈန္း ျပႆနာက စသည့္ ဇာတ္လမ္း ျဖစ္ေနသည္။ လက္ရႇိ အခ်ိန္အထိ ၿငိမ္းၿငိမ္းခ်မ္းခ်မ္းသာ ထုတ္ေဖာ္ခြင့္ ရေနဆဲ ျဖစ္သလို အဖမ္းအဆီး မရႇိေသးသည့္ ရႇားရႇားပါးပါးႏုိင္ငံျဖစ္ ေနသည္။ ေမာ္႐ိုကိုကေတာ့ တူနီးရႇားႏႇင့္ ခပ္ဆင္ဆင္ပင္ အာဏာရ အသိုင္းအ၀ုိင္းအတြင္း ျခစားမႈႏႇင့္ စီးပြားေရး ျပႆနာမ်ားက အဓိက က်ေနသည္။ တူနီးရႇားလိုပဲ ၀ီကီလိခ္ ေပါက္ၾကားမႈမ်ားမႇ ေပၚထြက္လာေသာ အလြဲလုပ္မႈမ်ားက ေမာ္႐ိုကိုသားတုိ႔ကို အမ်က္ထြက္ေစခဲ့သည္။ အာရပ္အာဏာပိုင္တုိ႔သည္ အတိတ္မႇသာ သင္ယူၾကသည္ မဟုတ္၊ အခ်င္းခ်င္းထံမႇလည္း သင္ယူျမဲ ျဖစ္သည္။ ၿပီးခဲ့သည့္အပတ္က က်င္းပခဲ့သည့္ အာရပ္ထိပ္သီး ေဆြးေႏြးပြဲက ဒီအခ်က္ကို ရႇင္းရႇင္းလင္းလင္း ျပေနသည္။ အာရပ္ေခါင္းေဆာင္တိုင္း သည္ (တူနီးရႇားမႇ) ဘင္အလီ မႇားခဲ့ေသာ အမႇားမ်ဳိး ထပ္မမႇားေစဖုိ႔ ဆံုးျဖတ္ထားၾကသည္။ စီးပြားေရး ျပႆနာ၊ ကုန္ေစ်းႏႈန္းတက္သည့္ ျပႆနာေတြကို အလ်င္အျမန္ ေျဖရႇင္းဖုိ႔ အေၾကာင္း ေျပာခဲ့ၾကသလုိ အ႐ံႈးခံ စိုက္ထုတ္မႈေတြ တုိးဖုိ႔လည္း ျပင္ဆင္လုိက္ၾကသည္။ မီးရႇိန္မႀကီးမီ မီးညြန္႔ခ်ဳိးဖုိ႔က အဓိက ျဖစ္သည္။ သူတုိ႔ သင္ယူလုိက္သည့္ သင္ခန္းစာ စစ္စစ္က ဒီမိုကရက္တစ္ ပိုဆန္ဖုိ႔ မဟုတ္၊ ပိုမိုမာေက်ာစြာ တုန္႔ျပန္ႏုိင္ဖုိ႔သာ ျဖစ္သည္။ သူတို႔တစ္ေတြသည္ အေမရိကန္ႏႇင့္ပင္ မဟာဗ်ဴဟာေျမာက္ မိတ္ဖက္ဖြဲ႕ႏုိင္ခဲ့ၾကသည့္ ႏုိင္ငံမ်ား မဟုတ္ပါလား။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ အာရပ္အာဏာပိုင္ အမ်ားစုသည္ ဆက္လက္ကိုင္စြဲႏုိင္ဖို႔ အေျခအေနေကာင္းသည္ဟု ဆိုရမလုိ ျဖစ္ေနသည္။ ေရနံေစ်းကေကာင္း၊ လံုျခံဳေရးႏႇင့္ လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႔ တုိ႔ကလည္း သစၥာခံျမဲခံဆဲ၊ ႏိုင္ငံတကာကလည္း ၀င္စြက္ဖြယ္ မရႇိ စသည္စသည္ျဖင့္ တူနီးရႇားျဖစ္စဥ္သည္ တစ္ေနရာထဲမႇာသာ ျဖစ္ႏုိင္ေၾကာင္း အေၾကာင္းျပစရာေတြ အေျမာက္အျမား ပိုင္ဆုိင္ထားသည္။ မည္သုိ႔ပင္ဆိုေစ အာရပ္ အေျခအေနသည္ သခ်ၤာမဟုတ္။ သိပၸံပညာ မဟုတ္။ မည္သူမွ် အတိအက် မဆိုႏုိင္။ အီဂ်စ္တြင္ လံုျခံဳေရး တုိးျမႇင့္လိုက္သည္။ အယ္လ္ဂ်ားဇီးယား ႐ုပ္သံလည္း တင္ဆက္ဖုိ႔ မလြယ္ေတာ့။ ကြန္ရက္သည္လည္း ပိတ္ဆုိ႔ ခံလုိက္ရၿပီ။ သို႔ေပမဲ့ အီဂ်စ္ေခတ္ၿပိဳင္ သမုိင္းတြင္ အႀကီးက်ယ္ဆံုး လႈပ္ရႇားမႈမ်ားကေတာ့ ဆက္ရႇိေနသည္။ လူေတြ ဆက္ရႇိေနသည္။ တူနီးရႇားက အာရပ္ကမၻာကို ေပးသည့္ သတင္းစကားက ရႇင္းသည္။ ေခါင္းေဆာင္မႈမလုိ၊ ႏုိင္ငံေရး အဖြဲ႕အစည္းမလုိ၊ အစၥလာမၼစ္ အေျချပဳလႈပ္ရႇားမႈမလုိ ဆိုေသာ သတင္းစကား ျဖစ္သည္။ ဗဟိုမဲ့ကြန္ရက္သည္လည္း အလုပ္ျဖစ္သည္ ဆိုေသာ သတင္းစကား ျဖစ္သည္။ အာရပ္ကမၻာ၏ အဓိက အားနည္းခ်က္မႇာ ခက္ထန္ျပင္းထန္ေသာ္လည္း စင္စစ္တြင္ အားနည္းထိေရာက္မႈ မရႇိျခင္း ျဖစ္သည္။ အာဏာပိုင္ေတြသည္ လူတို႔၏ အေျခခံ လုိအပ္ခ်က္တို႔က ျဖည့္ဆည္းေပးဖို႔ရာမႇာ အားနည္းခ်က္ေတြ ရႇိေနသည္။ ေနာက္ထပ္ စဥ္းစားစရာက အစြန္းေရာက္ အေတြးအေခၚတုိ႔ ေရွ႕တန္းေရာက္မလာေရးႏႇင့္ အေမရိကန္၏ ရပ္တည္ခ်က္ ျဖစ္သည္။ အေမရိကမႇာလုပ္သည္ ဆိုေသာ အေျခအေန ျဖစ္မသြားဖို႔လည္း လုိသည္။ အိုဘားမား အစုိးရ၏ ရပ္တည္ခ်က္သည္ ယခုအခ်ိန္အထိေတာ့ မႇန္ကန္ဆဲ ျဖစ္သည္။ တူနီးရႇား ျပည္သူတုိ႔ႏႇင့္ အီဂ်စ္ ျပည္သူတို႔ကို ေထာက္ခံေၾကာင္း ထုတ္ျပန္ထားသည္။ Ilya Ehrenburg ၏  The Life of the Automobile (ဆရာျမသန္းတင့္ ျပန္ဆုိေသာ ေမာ္ေတာ္ကား တစ္စင္း၏အတၴဳပၸတၲိ)မႇ စာသားအခ်ဳိ႕ကို အမႇတ္ရစရာ ျဖစ္သည္။ စက္မႈေခတ္ေကာင္းစဥ္က ပါရီမႇ မၿငိမ္မသက္မႈမ်ား အေၾကာင္းႏႇင့္ ပတ္သက္သည့္ စာသား ျဖစ္သည္။ ပါရီၿမိဳ့လယ္ေကာင္ရႇိ ကြန္ေကာ့လမ္းတြင္မူ ငယ္ရြယ္သည့္ သ႐ုပ္မႇန္လြန္ ကဗ်ာဆရာေလး တစ္ေယာက္က သူ႔ကို ေလးစားၾကည္ညိဳသည့္ ေကာင္မေလးတစ္ေယာက္ကို ေျပာျပေနသည္။ 'ဒါကို စာေပသေဘာတရားမႇာပါတဲ့ စကားလံုးနဲ႔ ေျပာရရင္ေတာ့' ကဗ်ာဆန္ေသာ ဖီဆန္မႈ'လို႔ ေခၚရမႇာေပါ့'' ဟူ၍ ျဖစ္သည္။ အာရပ္ကမၻာ၏ ကဗ်ာဆန္ေသာ ဖီဆန္မႈကို ကမၻာႀကီးက ေစာင့္ၾကည့္ေနဆဲ။ စံပယ္ျဖဴေတြေတာ့ ပြင့္ခဲ့ေလၿပီ။ Written by ေဇ၀င္းေနာင္  Ref;Will the Arab revolution spread? by Marc Lynch,ForeignPolicy, Newsweek, BBC, News Agencies